Шинэ коронавирус (2019-nCov)-ын дэгдэлттэй холбоотой баталгаагүй мэдээг шалгалгүй тараах нь тус болохоосоо илүү сөрөг үр дагавартай
Судлаачийн тайлбар
Шинэ коронавирус (2019-nCov)-ын дэгдэлттэй холбоотой баталгаагүй мэдээг шалгалгүй нийгмийн сүлжээгээр тараагаад байх нь тус болохоосоо илүү сөрөг үр дагавартай гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Өөрсдийгөө халдвараас сэргийлэх анхан шатны арга хэмжээ (гараа угаах, маск зүүх, олон хүнтэй газраар явахгүй байх гэх мэт) аваарай. Хамгийн гол нь орчин үеийн шинжлэх ухаанд итгэж үзээрэй.
Аливаа халдварт өвчний дэгдэлтийн (“цар тахал” буюу “pandemic” гэж тодорхойлох болоогүй гэж бодож байна, энэ өвчний тохиолдолд) “байгалийн” (экологийн болон эволюцийн) явцыг тодорхойлох хэд хэдэн үзүүлэлт бий. Үүнд:
1. Хоруу чанар. Халдварт өвчний эмгэг шинж үүсгэх чадвар бөгөөд багагүй тохиолдолд үүнийг тухайн халдвараас болж үхэлд хүрэх магадлал гэж ойлгох нь бий. Шинэ коронавирусын хувьд одоохондоо үүнийг тодорхойлох эрт боловч сар гаруйн хугацаан дахь явцыг үзвэл өмнө дэгдэж байсан SARS гэх мэтийн өвчний тохиолдлоос багавтар байх бололтой. SARS-ын хувьд Хятад олон улсаас бараг гурван сарын турш “нууцалж”, өөрсдөө шийдэх гэсээр цаг алдсан учир илүү ноцтой нөхцөлд байдалд хүргэсэн тал бий.
2. Халдвар дамжих зам. Жинхэнэ эзнээсээ (тэр нь бас өмнө гарч байсан гахайн ханиадны адил ганц биш, хэд хэдэн эзнээс гаралтай байж болзошгүй, өөрөөр хэлбэл, өөр өөр амьтнаас гаралтай вирусүүд рекомбинацид орсон байх бололтой) хүнд дамжсаны дараа амьсгалын замын бусад өвчнүүдийн адил агаар дуслын замаар дамжиж байгаа бололтой. Мэдээж энэ бол халдвар дамжих хамгийн хурдан зам тул сайн мэдээ биш. Гэхдээ урьдчилан сэргийлэх арга замуудаар нөлөөлөх боломжтой.
3. Далд үе болон халдвартай байх хугацаа. Далд үе гэдэг нь халдвар авсан бодгальд өвчний шинж тэмдэг илэртэл хэр удаан хугацаа өнгөрдөг вэ гэдгийг илэрхийлнэ. Энэ хугацаанд тухайн бодгаль халдвартай ч байж болно, халдваргүй ч байж болно. Өвчнөөсөө хамаарна. Мөн илэрснээс хойш халдвар дамжуулах чадвар нь хэр зэрэг удаан хугацаанд хадгалагддаг вэ гэдэг нь бас нэг чухал үзүүлэлт. Шинэ коронавирусын хувьд далд үеийг 2-12 хоног, бас 14 хоног ч гэж тодорхойлсон байна. Энэ хугацаанд халдвар тарааж байгаа эсэх нь тодорхойгүй байна.
4. Basic reproductive number буюу өвчний дэгдэлтийг хамгийн товч тодорхой илэрхийлж чадах, дээрх бүх үзүүлэлтийг харгалзаж үзсэн параметр бөгөөд нэг халдвартай бодгаль цаашаа дунджаар хэдэн хүнд халдвар тарааж чадахыг илэрхийлдэг үзүүлэлт. Шинэ коронавирусын хувьд үүнийг 2-4 гэж тооцож байгаа нь өмнө дэгдэж байсан зарим халдварт өвчнийг гүйцэхээргүй үзүүлэлт юм. Улирлын чанартай ханиад томуу, түүний хүндрэлээр дэлхий дээр илүү олон хүн нас барж байгаа шүү.
Эдгээр “байгалийн” үзүүлэлтэд хүний зүгээс авах арга хэмжээ (хөл хорио, эрт оношлогоо, эмчилгээ, мэдээлэл хүргэх хурд гэх мэт) нөлөөлнө. Бас вирусын амьдралын эргэлт богино бөгөөд РНХ-ийн геномтойн улмаас харьцангуй богино хугацаанд эволюци явагддаг зүй тогтолтой учир хоруу чанар буурах хандлагатай байдаг. Мэдээж энэхүү шинэ халдварт өвчин ноцтой асуудал мөн, гэхдээ л орчин үеийн шинжлэх ухаан, технологийн хүрсэн түвшин маш өндөр шүү. За тэгээд ч Хятадад дэлхийн хамгийн өндөр хүчин чадалтай геномын секвенсинг хийдэг лаб, дэд бүтэц, өндөр чадвартай хүний нөөц байна. Үүн дээр олон улсын мэргэжилтнүүдийн дэмжлэг нэмэгдээд ирэхээр оношлогооноос өгсүүлээд эмчилгээний арга боловсруулах хүртэлх бүх асуудал хамгийн “боломжийн” нөхцөлд байна гэсэн үг. Шинэ коронавирусын хувьд богино хугацаанд бүтэн геномын дарааллыг тодорхойлоод, филогенетикийн анализ хийгээд өгүүлэл болгоод тавьчихаж байна, манай урьд хөршид.
Яагаад өмнөд Хятадаас байн байн ийм шинэ өвчин дэгдээд байна вэ гэдгийн хариулт тун амархан. Хүнсний захдаа маш олон янзын амьд амьтад зардаг, тэдгээр нь хязгаарлагдмал орон зайд байх тул нэг амьтны биед вирусын давхар халдвар орж, улмаар рекомбинант вирус үүсэх тааламжтай нөхцөл бүрэлдсэн байдагтай холбоотой. Ийм ч учраас эдгээр бүс нутгаас шинэ вирусын халдвар дэгдэх нь мэргэжилтнүүдийн хувьд нэг их гайхаад байхаар зүйл ч байгаагүй гэдгийг хэлж байгаа. Цаашид ч ийм зүйл болоход гайхаад байх биш, харин хаана, хэзээ дэгдэж болох вэ гэдгийг урьдчилан тооцож чаддаг болох зүг рүү чиглэн ажиллаж байна.
Харин манайд үл мэдэгдэх халдварт өвчин дэгдвэл бид бэлэн үү? Одоо бол бэлэн оношлууртай вирусуудыг оношлоод, биш бол сэжигтэй тохиолдол гэж л үзэж байна. Шинэ халдварт өвчин дэгдвэл юуны өмнө өвчин үүсгэгчийг өсгөвөрлөж олшруулна, геномын дарааллыг тодорхойлно (бүтэн геномын секвенсинг, трансриптомик), бусад өвчин үүсгэгчтэй геномын хувьд ямар хамааралтай болох талаар филогенетикийн анализ хийнэ, жинхэнэ болон завсрын эзнийг тогтооно, эзэн организмын дархлааны хамгаалалтын процессыг судална, халдвар дамжих замуудыг илрүүлнэ, филогенетикийн дивергенци дээр үндэслэн халдварлалтын процессыг тодорхойлно, геномын хэмжээний ассоциацийн судалгаа хийж, кандидат генийг тодорхойлно, өвчин үүсгэгчийн молекул физиологийн судалгаа хийнэ, эдгээрийн дүнд вакцин болон эм гаргаж авна, эмчилгээний арга замыг боловсруулна, туршилт хийнэ. Энд эсийн биологи, молекул биологи, биоинформатик, биотехнологи, экологи, эволюци, анагаах, клиникийн салбаруудын нэгдмэл мэдлэг, хүчин чармайлт шаардагдана. Эдгээр мэдлэгийн салбараас гадна онцгой байдал, гамшигтай тэмцэх, хууль сахиулахаас өгсүүлээд нийгмийн бусад салбаруудын дэмжлэг хэрэг болно. Бидний чадавх хаана байгаа вэ гэдгийг л бид бодож байх ёстой болов уу?
Prof. Bazartseren Boldgiv
viagra 50mg 100mg buy viagra paypal – superviagra force on line
viagra deals
zithromax for pertussis
http://edcialislove.online# cialis online reddit
cialis dosage recommended
cialis 10mg canada
buy cialis for daily use
doxycycline 100mg capsules generic doxycycline – doxycycline 100mg online
prednisone brand name uk
buy ivermectin uk ivermectin purchase
forum propecia review
ivermectin 18mg generic stromectol
amoxicillin for chest infection
plaquenil price canada buy plaquenil 10mg – buy plaquenil online
ivermectin for sale buy ivermectin pills
ivermectin pills for humans oral ivermectin cost
ivermectin near me generic stromectol
ivermectin lotion for lice ivermectin 18mg
where to buy sildenafil usa sildenafil tablets india – sildenafil 5mg price
ivermectin lice where can i get ivermectin
stromectol tablets buy online stromectol ivermectin buy
generic clomid pills ontob com
stromectol liquid stromectol online – stromectol generic name
clomid cost walgreens ontob com
buy clomid ebay ontob com
online ed drugs generic ed drugs – ed doctor
stromectol where to buy ivermectin human
stromectol medicine ivermectin tablets order
erection pills viagra online canadian drug pharmacy – viagra without a prescription
ivermectin iv ivermectin lotion cost
ivermectin cream cost stromectol ivermectin tablets
ivermectin lotion п»їivermectin pills – ivermectin usa
lasix generic furosemide pill ontob com
how much is viagra viagra without a doctor prescription usa – how much is viagra
lasix 20 mg buy lasix online ontob com
furosemide price lasix diuretic ontob com
lasix over the counter cvs furosemide tablet price ontob com
cialis 10mg ireland cialis pills – cialis without a pescripton
drugs prices most trusted canadian online pharmacies – prices of viagra at walmart
furosemide rx lasix 500 mg online ontob com
buy stromectol online uk
cheap propecia pills buy propecia – propecia drug
zithromax 500 mg lowest price drugstore online buy zithromax online – where can you buy zithromax
buy generic zithromax online zithromax – zithromax 500mg price in india
cialis online canada cialis pills – canada cialis trial
generic cialis 7days is 20mg cialis equal to 100mg viagra – real cialis on line ordering
clomid pills buy clomid – clomid coupons
cost of stromectol medication buy stromectol – stromectol oral
ivermectin canada ivermectin tablets for humans for sale – stromectol xr
ed pills cheap medicine for ed – pain meds without written prescription
ivermectin 1 cream generic generic stromectol – ivermectin 400 mg brands
buy prednisone online without a script prednisone pills – 25 mg prednisone
viagra online prices what are the side effect of viagra ViagraCND100Mg – viagra generic info
cheap pfizer viagra cipla viagra canada – pfizer viagra india
canadian drugstore cialis cialis shipping xruqmyx – cialis online canada ripoff
cialis generic online uk indian cialis CialisCND20Mg – cheap real cialis
how much is plaquenil pill buy plaquenil – plaquenil uk
purchase stromectol online ivermectin 18mg – stromectol 3mg tablets
buy cialis united kingdom cialis sale 20mg – buy cialis shipping canada
when will viagra be generic п»їviagra pills – order viagra online
buy viagra online usa best place to buy viagra online – buying viagra online
ed meds online without prescription or membership: cvs prescription prices without insurance – buy online pharmacy
pills for ed: ed medications – ed treatment options
ivermectin 3 mg tabs stromectol for humans for sale – ivermectin 6 mg tablets
plaquenil generic name cost hydroxychloroquine for sale – hydroxychloroquine sulfate price
stromectol canada ivermectin – stromectol tablets uk
generic viagra without a doctor prescription buy generic ed pills online – canadian pharmacy service
best online drugstore buy generic drugs without prescription – canadian online pharmacy cialis
viagra 100mg price: where to buy viagra – buy real viagra online
online doctor prescription for viagra: buy viagra online usa – viagra cost per pill
viagra 100mg price http://viagrabng.com/# online doctor prescription for viagra